Elizabeth Kolbert – The Sixth Extinction (Het zesde uitsterven)

Elizabeth Kolbert sprak met wetenschappers over de hele wereld. Dit levert een interessant en afwisselend boek op.

sixth extinction Elizabeth KolbertVoor The Sixth Extinction (Het zesde uitsterven) ontving Elizabeth Kolbert in 2015 de Pulitzerprijs voor non-fictie. Het boek gaat over de manier waarop de mens de biodiversiteit op aarde aantast. ‘O ja, de opwarming van de aarde’, denk je nu misschien. Dat is echter slechts een klein deel van het verhaal. Al vanaf het moment dat de mens rechtop staat en zich over de hele wereld vestigt, sterven dier- en plantsoorten massaal uit.

Vijf eerdere massa-extincties

Sinds het ontstaan van het leven op aarde zijn er vijf periodes geweest waarin veel soorten tegelijkertijd uitstierven en de biodiversiteit ernstig daalde:

  1. Laat-Ordovicische extinctie, 447 – 444 miljoen jaar geleden, mogelijke oorzaak: ijstijd of gammaflits door ster.
  2. Laat-Devonische extinctie, 360 miljoen jaar geleden, mogelijke oorzaak: meteoriet of opkomst landplanten.
  3. Perm-Trias extinctie, 251 miljoen jaar geleden, mogelijke oorzaak: inslag op
    Antarctica, gammaflits door ster of vulkaan in Siberië.
  4. Trias-Jura extinctie, 202 miljoen jaar geleden, mogelijke oorzaak: vulkaan, meteoriet of opwarming aarde.
  5. Krijt-Paleogeen extinctie, 65 miljoen jaar geleden, mogelijke oorzaak: meteoriet of vulkaan.

Het zesde uitsterven

Over de vijfde uitstervingsgolf heb je waarschijnlijk weleens wat gelezen, gehoord of gezien. Toen verdwenen de dinosauriërs van de aarde. De inslag van een meteoriet is de meest waarschijnlijke oorzaak hiervan, al zijn niet alle wetenschappers het daarover eens. In The Sixth Extinction legt Kolbert uit dat we ons momenteel in een zesde uitstervingsgolf bevinden. En dit keer is de oorzaak niet een meteoriet, vulkaan of gammaflits. De veroorzaker van deze zesde uitstervingsgolf is de mens.

Het Antropoceen

Steeds meer wetenschappers delen de opvatting dat de mens de aarde zodanig verandert dat dit ook op  geologische schaal voor een scheidslijn zorgt. Overal waar de mens verschijnt, sterven plant- en diersoorten massaal uit. Dat is al zo sinds we ons vanuit Afrika over de rest van de wereld hebben verspreid.

Andere soorten houden de mens niet bij

Overal waar we komen passen we onze omgeving aan. We jagen op grote dieren totdat ze er niet meer zijn. We kappen bossen en maken er landbouwgrond of steden van. We veranderen de loop van rivieren. En sinds de industriële revolutie verstoken we zoveel fossiele brandstoffen dat het klimaat sneller verandert dan ooit. Bovendien reizen en handelen we over de hele wereld, waarmee we exoten introduceren in ecologische systemen die daar niet op zijn voorbereid. Het gevolg is dat de ecologische leefruimte van planten en dieren zo snel verandert dat een groot deel ervan zich niet op tijd kan aanpassen. Ze sterven uit.

Veel soorten zijn al dood. Lang leve de overgebleven en de nieuwe soorten!

Minimaal vijf keer eerder heeft het leven op aarde met massa-extinctie te maken gehad. En alle keren is het leven daar bovenop gekomen. Nieuwe soorten namen de plaats in van verdwenen soorten. Dus is het erg als de mens voor massale uitsterving van soorten zorgt? Voor het leven op aarde op zich waarschijnlijk niet. De ruimte die ontstaat doordat soorten uitsterven zal ook op de lange duur door andere soorten weer worden ingevuld. Even aangenomen dat we nu niet voor zo’n plotselinge opwarmingspiek zorgen dat de aarde definitief een broeikashel als Venus wordt.

De mens als gevaar voor de mens

Maar voor de mens kan de zesde uitstervingsgolf wel fataal zijn. Want we zijn afhankelijk van de biodiversiteit. Voor onze gezondheid en voedselvoorziening bijvoorbeeld. Het verdwijnen van allerlei kleine soorten dieren en planten kan voor een kettingreactie zorgen waarmee we ons eigen voortbestaan in gevaar brengen. Zelfs als het gaat om zeer kleine soorten of soorten die we nog niet eens hebben ontdekt. Kolbert citeert Paul Ehrlich:

In pushing other species to extinction, humanity is busy sawing off the limb on which it perches”

De mens als oplossing

De mens kan echter misschien ook voor een oplossing voor zichzelf  zorgen. Want de mens is immers altijd in staat geweest oplossingen te vinden voor directe dreigingen. In ieder geval tot vandaag. Een willekeurig voorbeeld is dat het water in onze rivieren nu veel schoner is dan in de jaren ’80 van de vorige eeuw. En we kunnen bijvoorbeeld ook best zelf met borsteltjes fruitbomen bestuiven als er geen bijen meer zijn. Dat is ook nog eens goed voor de werkgelegenheid. In China doen ze het al (overigens niet alleen omdat er geen bijen meer zijn). En anders kunnen we altijd nog emigreren naar een andere planeet.

Onze erfenis

Kolbert laat in het midden of zij gelooft dat het de mens zal lukken de zesde uitstervingsgolf te overleven. Haar boek The Sixth Extinction is niet bedoeld om een oplossing te geven. Ze heeft vooral willen vertellen dat de mens bepaalde evolutionaire paden heeft geopend en andere voor altijd gesloten. Dat is de grootste erfenis die we uiteindelijk achterlaten:

No other creature has ever managed this, and it will, unfortunately, be our most enduring legacy. The Sixth Extinction will continue to determine the course of life long after everything people have written and painted and built has been ground into dust and giant rats have – or have not – inherited the earth.”

Afwisselend boek

Voor The Sixth Extinction reisde Elizabeth Kolbert naar plekken over de hele aarde. Onder andere naar Panama, IJsland, Italië, Australië en Duitsland. Ze sprak met wetenschappers die haar ter plekke lieten zien hoe snel ecologische leefsystemen momenteel veranderen. En met andere wetenschappers die hun best doen om plant- en diersoorten te bewaren of anders in ieder geval hun genetisch materiaal veilig te stellen. Dit levert een interessant en afwisselend boek op, waarbij het afhangt van je eigen interesses hoe boeiend je ieder hoofdstuk op zich vindt. Zelf vond ik de hoofdstukken over Neanderthalers, Mastodonten en oerbossen het interessants.

Bronnen

Meer informatie over het Antropoceen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *