Wat is moediger? Je eigen leven en dat van je vrouw en kinderen te sparen door je jaar-in-jaar-uit aan te passen aan de vernederingen van een totalitair regime? Of met een bom in je hand naast een dictator gaan staan? Het is een van de vele vragen waarmee de wereldberoemde componist Shostakovich worstelt in de roman Het tumult van de tijd van Julian Barnes.
Kijkje in de Sovjet-keuken
Shostakovich is het hoofdpersonage in Het tumult van de tijd, maar de roman gaat net zo goed over Stalin. Of eigenlijk over de absurdheid van het leven onder een totalitaire macht. De regels, partijdecreten, intriges en de wisselvalligheid van de nukken van het regime zijn uiteraard een drama voor wie er onder lijden, maar ook komisch voor wie de luxe heeft ze op een afstandje, onbedreigd, in een luie stoel nog eens na te lezen. Niet toevallig merkte Karl Marx al op dat Hegel terecht stelde dat de geschiedenis zich altijd herhaalt, maar dat diezelfde Hegel daaraan vergat toe te voegen dat dit eerst als tragedie was, daarna als klucht. Woorden waarin ook Shostakovich in Het tumult van de tijd regelmatig aan terugdenkt.
Video over Shostakovich en Stalin
Julian Barnes is niet de eerste die relatie tussen Shostakovich en Stalin onder de loep neemt. Eerder gebeurde dit bijvoorbeeld ook al in deze documentaire van Larry Weinstein:
Nog een video over Julian Barnes
Interview met de BBC over Het tumult van de tijd:
Vertaling: Ronald Vlek
Meer informatie over Het Tumult van de tijd
- Meer weten over de Sovjet-Unie en Rusland: Revolutionair Rusland 1891 – 1991 van Orlando Figes.
- Eerst als tragedie, dan als klucht is ook een boek van de filosoof Slavoj Zizek.
- Lees ook: Alsof het voor bij is van Julian Barnes