Net als in zijn vorige romans schetst Houellebecq in De kaart en het gebied een maatschappij waar beeldvorming en kapitalistisch gewin voor menselijkheid gaan. Deze keer gebruikt hij echter geen perverse seksuele uitspattingen om zijn standpunt duidelijk te maken, zoals in bijvoorbeeld Elementaire deeltjes en Platform.
Houellebecq wijst de weg
Nieuw is dat Houellebecq in De kaart en het gebied vrij duidelijk aangeeft welke richting we zouden kunnen volgen: terug naar kleine samenlevingsverbanden waar we als traditionele vakmensen via moderne communicatiemiddelen in contact met de hele wereld staan. Realistisch of niet, er lijkt ineens hoop te zijn voor de westerse beschaving en dat is een van de redenen dat De kaart en het gebied ook wel een Houellebecq light is genoemd.
Vredig, teruggetrokken leven
De andere reden is dat het hoofpersonage, de kunstenaar Ted Martin, een buitenstaander is. De maatschappij is een decor waartegen zijn leven zich afspeelt, hij staat er zeker niet midden in. De continue stroom van wereldnieuws en andere trivialiteiten krijgen dan ook geen vat op hem. Hij maakt weinig schokkends mee. Met als grote uitzondering een wel erg onsmakelijk en bizar incident, waarbij Houellebecq als personage betrokken is. Het incident brengt Martin van slag, net als de dood van zijn vader, maar verder leeft hij voornamelijk een teruggetrokken, vredig, bijna boeddhistisch leven.
Schema is duidelijker dan de werkelijkheid
Martin houdt meer van Mondriaan dan van Rembrandt. En meer van Michelinkaarten dan van satellietfoto’s. Want juist door het schematische van de kaart, zie je beter hoe een gebied eruit ziet. Bovendien spreekt zo’n kaart meer tot de verbeelding. Beide beweringen lijken me ook van toepassing op de romans van Houellebecq. Ze zijn geen getrouwe weergave van de werkelijkheid in haar al facetten. We hoeven ons niet te vervelen met eindeloze psychologische overwegingen van de personages. Daarentegen is er veel ruimte voor filosofische overpeinzingen, gecombineerd met non-fictie, al dan niet letterlijk overgeschreven uit Wikipedia.
Een scherpere blik
Juist door accenten en filters aan te brengen kan de kunstenaar ons scherper naar ons eigen leven en de wereld om ons heen laten kijken. En dat is Houellebecq met De kaart en het gebied weer gelukt. Met vlag en wimpel. Zonder twijfel. Het is een inspirerende roman over kunst, ouder worden, verhalen, kunstenaars, relaties en vakmanschap. Met veel humor ook.
Vertaling: Martin de Haan
Leesclubbers! Ik hoorde al van Maartje dat jullie erg postief waren over vriend Houellebecq. Jammer dat ik er niet bij was, want ik had er een bijzonder zware kluif aan. Er bekroop me eenzelfde gevoel als bij het lezen van Suezkade van Jan Siebelink. Vraag me niet waarom. Sommige dingen zijn niet te verklaren. Enfin, in januari ben ik er weer bij. Daar ga ik me in ieder geval voor sterk maken…